Leiderschap van een vlucht ganzen
Het was op een zwoele zomeravond, ik zat in de tuin te genieten van de stilte en de kleurschakeringen in de lucht van de komende nacht.
Ineens hoorde ik ‘ze’ hoog boven mij boven de daken van de huizen aankomen GAK GAK GAK. Zodra ik ze zag leken de gakkende ganzen van een stralend gouden licht, een magische aanblik. Wat er toen gebeurde had ik nog niet eerder meegemaakt. Het leek alsof ik daar vloog. Nee, laat ik de ervaring nu niet kleiner maken, ik was verbonden met het bewustzijn van de gans die als derde achter de leider vloog. Best een beetje vreemd, ik keek met zijn ogen en tegelijkertijd was ik ik. In mijn nieuwsgierigheid stelde ik vragen en die werden, zoals ik gewend ben, beantwoord voordat ik mijn vraag in gedachten had geformuleerd. Ik vertel de ervaring nu verder vanuit de gans.
Vliegen
We vliegen in V-formatie. Met ons GAK GAK GAK moedigen we elkaar aan om in formatie te blijven vliegen. In de schittering van het nachtelijke maanlicht lijken de ganzen voor mij van wit goud. Ineens valt me op dat om de beurt een andere gans uit de groep de leidende koppositie overneemt. Ze zijn elk een leider.
Ik vlieg vragend en mopperend in de derde positie van rechts achter de leider, mopperend van frustratie en ongeduld. De vraag die me bezighoud is ‘wat is leiderschap? Plotseling realiseer ik me dat ik puur op mezelf ben gericht, vanuit mijn eigen emotie van onzekerheid, en geen aandacht heb voor de groep om me heen. Het besef dringt door dat dit zeker geen leiderschap is wat ik laat zien en dat ik hiermee afhankelijkheid en onrust creëer. Instant stop ik hiermee en als vanzelf verschuif ik naar de tweede positie achter de leider. De positie van ‘op weg naar leiderschap’.
Plotseling besef ik dat ‘op weg naar leiderschap’ en ‘leiderschap’ twee verschillende dingen zijn.
Het is het verschil tussen ‘leider willen zijn’ en ‘leider zijn’. Ik voel een dualiteit in mijn ganzenlijf; tussen ‘ben ik ook een leider?’ en ‘ik ben een leider’. De opposite complementaries onzekerheid versus vertrouwen. Ik zie nu ook dat onzekerheid gemaskeerd kan worden door de drijfveer een ‘leider te willen zijn’. En op dat moment komt het besef 'ik ben (ook) een leider', dat verschijnt in een verbindende lemniscaat tussen mijn wezen en mijn mens zijn. En ik vlieg in de positie achter de leider, mezelf afvragend 'wat doet een leider?'.
We vliegen nog steeds in V-formatie en voor mijn ganzengeestesoog verschijnen verschillende taferelen die hierop een antwoord geven. Als Marcel schrijf ik die nu op:
Een leider weet de weg
Als groep navigeren ze en moedigen ze elkaar aan
Ze hebben geen ego en elke gans staat ten dienste van de groep
Elke gans is toegewijd aan de groep en de lange vlucht, ze laten ons niet afleiden
Als groep zijn ze met elkaar verbonden en zijn ze op elkaar afgestemd. Ze weten wie wanneer te laten leiden en wanneer zelf de leiding te nemen
Ze gaan mee in de natuurlijke cyclus, de natuurlijke orde
Ze zorgen voor elkaar, niemand raakt oververmoeid of valt af
Elke gans kan leiden, alle ganzen zijn gelijkwaardig, er is geen hiërarchie in de zin van een machtsstructuur, we hebben elkaar nodig
De leider, degene die voorop vliegt, weet, net als alle andere ganzen, waar we vandaan komen, waar we naartoe gaan en hoe te navigeren.
Een leider heeft een visie, gelooft ergens in en vooral in zichzelf.
En dan weet ik het in mijn gevoel:
Een leider leidt
Een leider laat zich niet leiden vanuit angst. De leider heeft geen conflicterend eigen belang, alleen het belang van de groep telt. Hij wordt niet vanuit dwang of angst erkend of gevolgd. Een leider beweegt mee in het ritme van de natuurlijke orde en accepteert ‘wat is’. Hij wordt gevolgd, omdat hij echt en vooral zichzelf is en mensen op basis van vertrouwen ervoor kiezen hem uit vrije wil te volgen.
En dan is de verbinding plotseling verbroken en word ik me er langzaam weer van bewust dat ik in een stoel in de tuin zit. Nog enigszins verdwaasd neemt mijn bewustzijn het over.
Leiderschap is geen recht, het is niet opeisbaar en het is niet afdwingbaar
Vrij vertaald betekent dit voor mij dat een leider elk individu in de groep respecteert om wie die is. Hij/zij oefent vanuit zijn hiërarchische positie geen invloed en macht uit om de ander te laten doen wat hij/zij wil dat er gebeurd. Dit druist in tegen het principe van de vrije wil en veroorzaakt altijd disharmonie. Hij gebruikt zijn invloed om anderen te bekrachtigen in hun zelfverwezenlijking. Deze vorm van leiderschap vraagt van een leider allereerst innerlijk leiderschap en ook acceptatie van de vrije wil en van zelfbeschikking.
Als je niet weet vanuit welke intentie, onbewuste drijfveer of bedoeling je leidt, hoe kun je dan jezelf leiden? Als je niet weet hoe je grip houdt op je gedachten en emoties, of van mens tot mens communiceert, hoe kun je dan een leider zijn?
Je kunt alleen een leider zijn, als je écht jezelf bent tussen de anderenOf zoals Mary Parker Follett het in 1925 toepasselijk verwoordde: “De vraag is niet hoe we mensen kunnen controleren, maar hoe we samen controle kunnen krijgen over een situatie. Leiderschap wordt niet gedefinieerd door het uitoefenen van macht, maar door de autonomie te vergroten van diegenen die geleid worden. De belangrijkste taak van de leider is om meer leiders te scheppen”.
Ik beoog met ‘leiderschap van de gans’ geen manifest te geven ‘hoe een leider te zijn’. Ik schets een kader waarmee je kunt onderzoeken hoe dat voor jou kan zijn. Alvorens je een leider kunt zijn, ga ik ervan uit dat je allereerst jezelf moet kunnen leiden, onder alle omstandigheden en dat je je intenties helder moeten hebben om tot integer en bewust gedrag te komen. Daarmee toon je dan innerlijk leiderschap of zelfleiderschap.
Marcel Hermsen - Augustus 2019